Η ιστορία του καλλιτεχνικού πατινάζ
Μέσο μετακίνησης
Η πρώτη “μορφή” πατινάζ που υπήρξε ιστορικά ήταν στην Φινλανδία περίπου 4000 χρόνια πριν. Τα παγοπέδιλα ήταν στην ουσία κόκαλα ζώων δεμένα στις μπότες και ο σκοπός τους ήταν απλά η μετακίνηση σε παγωμένες λίμνες και ποτάμια. Μάλιστα χρησιμοποιούσαν κάποιου είδους μπαστούνια για να δώσουν ώθηση αφού τα κόκαλα δεν είχαν διαμορφωμένες “άκρες” για να δώσουν ώθηση στους πατινέρ. Αργότερα οι Ολλανδοί το 13ο αιώνα κατασκεύασαν τις πρώτες ατσάλινες λάμες με “άκρες”. To 1573 στη μάχη του Ijsselmeer οι Ολλανδοί στρατιώτες επιτίθενται πατινάρωντας πάνω στα παγωμένα κανάλια του Άμστερνταμ και βρίσκουν απροετοίμαστους τους Ισπανούς αντίπαλους τους. Το πατινάζ στην Ολλανδία ήταν τρόπος μετακίνησης στα ατέλειωτα παγωμένα κανάλια το χειμώνα ακόμη και για τους αριστοκράτες. Στην Αγγλία κατά τα τέλη του 1600 ο James II εισήγαγε το πατινάζ στην αριστοκρατία. Η βασίλισσα Βικτώρια έκανε πατινάζ, και παράγγειλε το 1841 στη εταιρία Wilson – σήμερα από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές για λάμες πατινάζ- παγοπέδιλα για την ίδια και τον πρίγκηπα Άλμπερτ. Η εταιρία Wilson blades ιδρύθκε το 1696 όταν ο βασιλιάς Κάρολος ΙΙ παρήγγειλε στον Wilson ένα ζευγάρι λάμες για τον ίδιο (Ο Wilson κατασκεύαζε εργαλεία μέχρι τότε). Το πρώτο καταγεγραμμένο έργο τέχνης που να δείχνει πατινάζ είναι μια ξυλογραφία του 15ου αιώνα της Αγίας Lidwina που πέφτει, και θεωρείται προστάτιδα του πατινάζ.
Το καλλιτεχνικό πατινάζ γίνεται Ολυμπιακό άθλημα
Το 1742 δημιουργείται ο πρώτος αθλητικός σύλλογος πατινάζ στο Εδιμβούργο της Σκωτίας. Το πρώτο βιβλίο με οδηγίες πατινάζ εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1772 από τον R. Jones υπολοχαγό του πυροβολικού και περιλάμβανε οδηγίες για τις βασικές κινήσεις του πατινάζ, οχτάρια και κύκλους. Το 1830 ιδρύεται ο πρώτος σύλλογος αποκλειστικά καλλιτεχνικού πατινάζ στο Λονδίνο. Το 1848 ο B.V. Bushnell από τη Φιλαδέλφεια στις ΗΠΑ κατασκευάζει ένα ζευγάρι μπότες όπου οι λάμες είναι πάνω στις μπότες. Αυτό έφερε την επανάσταση στο πατινάζ καθώς πλέον οι πατινέρ μπορούσαν να κάνουν στροφές πιρουέτες και άλματα χωρίς να τους φεύγουν οι δεμένες λάμες από τα παπούτσια. Το 1891 διεξάγεται στο Αμβούργο της Γερμανίας το πρώτο πανευρωπαικό πρωτάθλημα καλλιτεχνικού πατινάζ. Το 1896 διοργανώνεται το πρώτο παγκόσμιο πρωτάθλημα πατινάζ στην Αγία Πετρούπολη. Το 1908 το πατινάζ συμπεριλαμβάνεται σαν Ολυμπιακό άθλημα στην θερινή Ολυμπιάδα του Λονδίνου , παρόλο που ήταν χειμερινό σπορ. Τα αθλήματα που περιλάμβανε ήταν ατομικό ανδρών, ατομικό γυναικών, ζευγάρια, και ειδικές φιγούρες.
Το καλλιτεχνικό πατινάζ σαν Ολυμπιακό άθλημα με μουσική και κοστούμια οφείλεται στον Jackson Haines τον Αμερικανό χορευτή μπαλέτου και πατινέρ (1840-1879). Ήταν ο πρώτος που συνδύασε χορευτικές κινήσεις, μπαλέτο και μουσική με το χορό στον πάγο. Ο Haines επινόησε την καθιστή πιρουέτα, και επίσης μια πιο μικρή σε μήκος λάμα για τα παγοπέδιλα με μεγαλύτερη καμπύλη που να επιτρέπει ευκολότερες στροφές. Το πατινάζ του συνδύαζε άλματα, πιρουέτες και στροφές και ονομάστηκε “Διεθνές στυλ πατινάζ” ήταν πιο χορευτικό σε σχέση με την “Αγγλική σχολή” πατινάζ που ήταν πιο αυστηρή. Πολλά χρόνια μετά το θάνατο του το 1914 διοργανώθηκε Πρωτάθλημα στην Αμερική με το Διεθνές στυλ πατινάζ. Το πατινάζ του, επηρρέασε μια ολόκληρη γενιά αθλητών. Με τη δημιουργία της σχολής πατινάζ της Βιέννης δημιούργησε ρεύμα. Αργότερα οι μαθητές της σχολής δημιούργησαν την ISU την παγκοσμια ομοσπονδια πατιναζ το 1892. Η ISU δημιούργησε γραπτούς κανονισμούς για τα αθλήματα της παγοδρομίας.
Στην αρχή διαγωνίζονταν μόνο άνδρες στο καλλιτεχνικό πατινάζ. Το 1902 η Madge Syers πήρε μέρος στο παγκόσμιο πρωτάθλημα και προκάλεσε μεγάλη ανιτπαράθεση. Η Διεθνής Ομοσπονδία απαγόρευσε τη συμμετοχή γυναικών μαζί με τους άνδρες και δημιουργήθηκε ξεχωριστή κατηγορία για τις γυναίκες το 1906.
Το καλλιτεχνικό πατινάζ (figure skating στα αγγλικά – figure = νούμερο) αρχικά περιλάμβανε κάποιες φιγούρες που ήταν νούμερα π.χ. το “8”. Έτσι πήρε το όνομα του “figure skating”. Αυτές οι φιγούρες – στα Ελληνικά “υποχρεωτικές”- περιλάμβαναν αστέρια, ροζέτες και σταυρούς που χάραζαν με τις λάμες στον πάγο και ήταν εξαιρετικά δύσκολες να επιτευχθούν αλλά μάλλον βαρετές για τον κόσμο που παρακολουθούσε.
Η εξέλιξη του καλλιτεχνικού πατινάζ
Το 1930 η Sonja Henie έκανε τη διαφορά φορώντας λευκά παγοπέδιλα και κοντές φούστες και πήρε την πρώτη θέση στο παγκόσμιο πρωτάθλημα 10 φορές. Η ομορφιά της και το χορευτικό στυλ πατινάζ αύξησε το ενδιαφέρον του κόσμου για το καλλιτεχνικό πατινάζ παγκοσμίως.
Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Ούλριχ Σάλχοφ χάρισε έναν πιο αθλητικό χαρακτήρα στο πατινάζ και κατάφερε να νικήσει 10 παγκόσμια πρωταθλήματα. Το άλμα Σάλχοφ που επινόησε και πήρε το όνομα του, υπάρχει και σήμερα.
Το μεγλύτερο τεχνητό παγοδρόμιο ήταν το Sportpalast στο Βερολίνο, με διάσταση 60 Χ 40 μέτρα και επιφάνεια 2400τ.μ. και άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό το 1910. Ανάμεσα στους πολλούς αθλητές που προπονήθηκαν εκεί ήταν και ο W. Rittberger που επιννόησε ένα άλμα που στην αρχή πήρε το όνομα του αργότερα όμως ονομάστηκε loop jump και με αυτό το όνομα υπάρχει και σήμερα. Μετά το 1940 τα παγκόσμια πρωταθλήματα αρχίσαν πάλι -είχαν διακοπεί την περίοδο του πολέμου – και άρχισαν να κατασκευάζονται στάδια που ήταν αποκλειστικά παγοπίστες. Το 1952 προστέθηκε ο χορός στον πάγο στο παγκόσμιο πρωτάθλημα αρχικά σαν άθλημα επίδειξης και αργότερα το 1976 στο διαγωνιστικό.
Τελικά οι υποχρεωτικές φιγούρες καταργήθηκαν από την Παγκόσμια Ομοσπονδία το 1990, το καλλιτεχνικό πατινάζ άλλαξε τρόπο και στυλ. Έγινε πιο αθλητικό – οι τοπ πατινέρ κάνουν πλέον τριπλά και τετραπλά άλματα – και πολύ πιο εντυπωσιακό. Η τεχνολογία στα παγοπέδιλα βοήθησε σε αυτό πολύ και στήριξε τους αθλητές να καταφέρουν τα εντυπωσιακά άλματα και κινήσεις αυτά που βλέπουμε στις οθόνες μας. Οι λάμες τροχίζονται με ειδικούς τροχούς, το νερό που χρησιμοποιείται πλεόν περνάει από ειδική επεξεργασία για να δημιουργηθεί ο πάγος, οι μπότες του πατινάζ έγιναν πιο ανθεκτικές αλλά και πολύ ελαφριές. Η ταχύτητα με την οποία κινούνται πλέον οι αθλητές είναι σαφώς μεγαλύτερη από πριν συνάμα με την ακρίβεια στην κίνηση και τις φιγούρες που εκτελούν. Η δημιουργία μόνιμων τεχνητών παγοδρομίων με συνθήκες που να επιτρέπουν την ενασχόληση με το καλλιτεχνικό πατινάζ όλο το χρόνο βοήθησε τους αθλητές να βελτιώσουν στο έπακρο την τεχνική τους.
Ο τρόπος βαθμολογίας στα πρωταθλήματα πλέον έχει αλλάξει και οι αθλητές καλούνται να είναι άριστοι σε όλες τις φιγούρες που εκτελούν, σε αντίθεση με παλιότερα που τα άλματα ήταν τα πιο σημαντικά. Ο νέος τρόπος βαθμολογίας έφερε και πολύ αναπάντεχα αποτελέσματα στα πρωταθλήματα.
Πλέον οι αθλητές του καλλιτεχνικού πατινάζ διαγωνίζονται σε διαφορετικές κατηγορίες:
Ατομικό ανδρών και ατομικό γυναικών
Ζευγάρια
Χορός στον πάγο
Συγχρονισμένο πατινάζ
